Γαλιονι

Το γαλιόνι ήταν ένας (σχετικά) μεγάλος σε μέγεθος τύπος ιστιοφόρου πλοίου με τρία καταστρώματα, που αρχικά ναυπηγήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Ισπανούς και στη συνέχεια από τους Πορτογάλους και αργότερα από τους Άγγλους, οι οποίοι και το τελειοποίησαν (μετατρέποντάς το σε φρεγάτα) αυξάνοντας το μήκος του στο τετραπλάσιο ή και πενταπλάσιο του αρχικού πλάτους του, , αντί του αρχικού τριπλάσιου. Ο τύπος αυτός έδρασε από τα τέλη του 16ου και όλο τον 17ο αιώνα. Χρησιμοποιούνταν κυρίως ως εξοπλισμένο εμπορικό και μεταγωγικό πλοίο και λιγότερο ως πολεμικό.

Το γαλιόνι ήταν εξέλιξη της καραβέλας και του περίπου ομοίου του, του πορτογαλικού κάρακα, ως πλοίο προορισμένο για υπερπόντια ταξίδια. Η πλώρη του ήταν χαμηλότερη από την πρύμνη και γενικότερα η κατασκευή του επέτρεπε μεγαλύτερη ευστάθεια, με χαμηλότερο πρόστεγο και επομένως μεγαλύτερη ταχύτητα και ευελιξία. Γενικά ήταν μακρύτερο, χαμηλότερο και στενότερο από την καραβέλα, με τετραγωνικό φλόκο αντί στρογγυλό. Για την Πορτογαλία τουλάχιστον, οι κάρακες ήταν συχνά πάνω από 1.000 τόνους, ενώ τα γαλιόνια συνήθως γύρω στους 500 τόνους. Ωστόσο τα γαλιόνια κλάσης Μανίλα έφταναν τους 1.500 μέχρι 2.000 τόνους.

Οι κάρακες εξοπλίζονταν πιο ελαφρά και χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά φορτίων, ενώ τα γαλιόνια ήταν πολλαπλών ρόλων, δηλαδή και πολεμικά, όντας βαρύτερα οπλισμένα και οικονομικότερα. Συνήθως πέντε γαλιόνια κόστιζαν όσο τρεις κάρακες και γι’ αυτό συνέφεραν πολύ περισσότερο ως πολεμικά πλοία. Υπάρχουν διάφορες (εθνικά διαφοροποιούμενες) απόψεις για την ακριβή καταγωγή και την εξέλιξη των γαλιονιών. Ουσιαστικά όλες οι ναυτικές δυνάμεις του Ατλαντικού ανέπτυξαν γαλιόνια, προσαρμόζοντάς τα ανάλογα με τις ανάγκες τους αλλά και μαθαίνοντας από τους αντιπάλους τους.

Τα γαλιόνια βασίζονταν για την πλεύση τους ολοκληρωτικά στα ιστία τους. Έφεραν 3-5 κατάρτια (συμπεριλαμβανομένου και του προβόλου) και μικρό επιδρομίσκο με τριγωνικά ή πολυγωνικά ιστία στο τελευταίο (πίσω). Είχαν συχνά μικτό ρόλο, δηλαδή εμπορικό και πολεμικό, με πιο χαρακτηριστικό το παράδειγμα του ισπανικού στόλου μεταφοράς θησαυρών. Ήταν πολύ συνηθισμένο τα ίδια σκάφη να αλλάζουν ρόλο πολλές φορές, ανάλογα με το αν έπλεαν σε καιρό πολέμου ή ειρήνης. Κυριάρχησαν στους ωκεανούς για περίπου δυόμισι αιώνες. Αποτέλεσαν ακόμη πρότυπα για τα μεταγενέστερα τρικάταρτα και τετρακάταρτα ιστιοφόρα τετραγωνικής ιστιοφορίας.

Το πυροβολικό των πολεμικών γαλιόνων περιελάμβανε περί τα 50 κανόνια των 9 έως 18 λιβρών σε ισάριθμες κανονιοθυρίδες, διανεμημένα εξίσου σε αμφότερες τις πλευρές επί δύο υποκαταστρωμάτων (κλειστών πυροβολείων), ενώ επί του κυρίου καταστρώματος φέρονταν μόνο στο πρόστεγο και στο επίστεγο που λειτουργούσαν ως κλειστοί προμαχώνες – πύργοι. Ήταν βασικά βραδυκίνητα και δυσχείριστα πλοία, που όμως, λόγω της ογκώδους εμφάνισής τους, ήταν επίφοβα.

Τα κύρια πολεμικά πλοία των εχθρικών στόλων της Αγγλίας και της Ισπανίας το 1588 ήταν τα γαλιόνια. Η Ισπανική Αρμάδα είχε δώσει έμφαση στη δύναμη και τη μεταφορική ικανότητα, ενώ ο αγγλικός στόλος έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην ταχύτητα και την ευελιξία, για τον λόγο αυτό και επικράτησαν περισσότερο, ειδικότερα μετά τη φρεγατοποίησή τους. Τα ισπανικά και πορτογαλικά γαλιόνια σπάνια χρησιμοποιήθηκαν σε ναυμαχίες, καθώς τα χρησιμοποιούσαν περισσότερο ως θησαυροφορτίδες και οπλιταγωγά στα υπερπόντια ταξίδια και μεταφορά στρατευμάτων στις κτήσεις τους. Για το λόγο αυτό, τα συγκεκριμένα σκάφη ήταν οι κυρίαρχοι στόχοι των πειρατών και κουρσάρων, οι οποίοι βασίζονταν κυρίως στο ρεσάλτο. Σε περίπτωση ναυμαχίας, όμως, διατηρούσαν μεγαλύτερη αντοχή τόσο στα πλήγματα όσο και στην κακοκαιρία, ενώ τα αγγλικά ήταν πιο αποτελεσματικά σε ναυμαχίες ελιγμών και κανονιοβολισμούς από απόσταση.

Πηγές:

1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τ.Η΄, σ.73

2. Lavery, Brian (2004). Ship. National Maritime Museum. σελ. 81. ISBN 1-4053-0589-4.
3, John B. Hattendorf· Richard W. Unger (2002). War at Sea in the Middle Ages. Rochester, NY: Boydell and Brewer. σελ. 195. ISBN 0851159036.

Views: 126